451 - Muslim ve Ebu
Davud'un Enes' (radiyallahu anh)'ten rivayet ettikleri bir diger hadis
soyledir: "Onlar Beytu'l-Makdis'e dogru yonelmis halde, sabah namazinin
rukuunda iken, Beni Seleme'den bir adam kendilerine ugradi ve: "Kible
istikameti Kabe'ye cevrildi" dedi. Bu sozunu iki kere tekrar ettil. Cemaat
rukuda iken Kabe'ye yoneldiler."
Muslim, Mesacid 15, (527);
Ebu Davud, Salat 206, (1045).
452 - Ibnu Abbas
(radiyallahu anh) anlatiyor: "Ayet-i kerimenin emriyle Hz. Peygamber
(aleyhissalatu vesselam) kibleyi Kabe'ye yoneltince Muslumanlar sordular:
"Ey Allah'in Resulu, Beytu'l-Makdis'e yonelerek namaz kilmis ve simdi
olmus olan kardeslerimizin namazlari ne olacak?" Bunun uzerine Cenab-i
Hakk su ayeti indirdi: "Senin yoneldigin istikameti, peygambere uyanlari,
cayanlardan ayird etmek icin kible yaptik. Dogrusu Allah'in yola koydugu
kimselerden baskasina bu agir bir seydir. Allah imanlarinizi (ibadetlerinizi)
bosa cikaracak degildir" (Bakara, 143).
Ebu Davud, Salat 16 (4680);
Tirmizi, Tefsir, Bakara (2968).
453 - Ebu Said (radiyallahu
anh) anlatiyor: "Hz. Peygamber (aleyhissalatu vesselam) buyurdular ki:
"(Kiyamet gunu) Hz. Nuh (aleyhisselam) ve ummeti gelir. Cenab-i Hakk ona:
-"Teblig ettin, dinimi
duyurdun mu? diye sorar. Nuh (aleyhisselam):
-"Evet, ey
Rabbim" diye cevap verir. Rabb Teala bu sefer ummetine sorar:
-"Nuh (aleyhissalatu
vesselam) size teblig etmis miydi?"
-"Hayir!" bize
peygamber gelmedi" derler. Rabb Teala Hz. Nuh (aleyhissalatu vesselam)'a
yonelerek:
-"Soyledigin sey
hususunda sana kim sahidlik edecek?" diye sorar. Nuh (aleyhisselam):
-" Muhammed
(aleyhissalatu vesselam) ve ummeti!" der ve Muhammed (aleyhissalatu
vesselam)'in ummeti:
-"Nuh tebligatta
bulundu" diye sehadette bulunur. Bu duruma su ayet isaret eder: "Biz
boylece sizleri vasat bir ummet kildik, ta ki insanlara karsi sahidler
olasiniz" (Bakara, 143).
Buhari, Tefsir, Bakara 13,
Enbiya 3, I'tisam 19; Tirmizi, Tefsir Bakara (2965). Ibnu Mace, Zuhd 34,
(4284).
454 - Tirmizi'nin
rivayetinde su ziyade vardir: "(...Nuh kavmi): "Bize ne bir
korkutucu, ne de baska biri, hic kimse gelmedi" derler."
Tefsir 2965.
455 - Urve Ibnu'z-Zubeyr
(radiyallahu anh) anlatiyor: "Hz. Aise (radiyallahu anha)'ye su (mealdeki)
ayet hakkinda sordum: "Suphesiz ki Safa ile Merve Allah'in
seairlerindendir. Kim Kabe'yi hacceder veya umre yaparsa, bu ikisini de tavaf
etmesinde bir beis yoktur." (Bakara, 158). Dedim ki: "Kasem olsun
(ayetten) Safa ve Merve'yi tavaf etmeyenlere de bir gunah yoktur (manasi
cikmaktadir)." Bana dedi ki: Ey kizkardesimoglu soyledigin ne kadar
cirkin! Ayetin, senin te'vil ettigin manada olmasi icin, "onlari tavaf
etmeyene herhangi bir gunah terettup etmez" seklinde olmaliydi. Halbuki
ayet Ensar hakkinda inmistir. Bunlar Musluman olmazdan once, Musellel'deki
azgin Menat'a tapiniyorlar, ona telbiye getiriyorlardi. Menat'a telbiye
getirenler, Safa ile Merve arasinda tavaf etmekten cekiniyorlardi. Bunun
uzerine Cenab-i Hakk: "Safa ve Merve Allah'in seairindendir..."
ayetini indirdi.
Aise (radiyallahu anha)
sunu da soyledi: "Resulullah (aleyhissalatu vesselam) Safa ile Merve
arasinda tavafta bulunmayi sunnet kildi. Bunu terketmek kimseye caiz
olmaz."
Zuhri der ki: Ebu Bekr Ibnu
Abdi'r-Rahman'a bu hadisi haber verdim. Bana sunu soyledi: "Ben bu bilgiyi
(hadisi) duymamistim. Ben alimlerden bazilarini dinledim soyle diyorlardi:
"Hz. Aise'nin Menat icin telbiye getirenlerden haber verdikleri disinda
kalan halkin tamami Safa ve Merve'yi tavaf ediyorlardi. Ne zaman ki Cenab-i
Hakk Kur'an-i Kerim'de tavafindan bahsedip Safa ve Merve'den soz etmeyince:
"Ey Allah'in Resulu! Biz Safa ve Merve'yi tavaf ediyorduk. Halbuki Cenab-i
Hakk Kabe'nin tavafini emrediyor, Safa ve Merve'den bahsetmiyor, Safa ve
Merve'yi tavaf etmemizde bize bir mahzur var mi?" dediler. Bunun uzerine
Cenab-i Hakk: "Safa ve Merve Allah'in seairindendir. Oyle ise kim
Beytullah'a hacyapar veya umre ziyaretinde bulunursa Safa ve Merve'yi de tavaf
etmesinde bir gunah yoktur" ayetini indirdi.
Ebu Bekr Ibnu Abdirrahman
der ki: "Ben bu ayetin, (yukarda zikredilen) her iki grub hakkinda da
inmis oldugunu goruyorum. Yani, hem cahiliye devrinde Safa ve Merve'yi tavaftan
cekinenler hakkinda inmistir, hem de oncekileri tavaf ettikleri halde,
Islam'dan sonra -Allah'in Kabe'yi tavaf etmeyi emretmis olmasina ragmen Safa ve
Merve'yi zikretmemis olmasi sebebiyle- bunlari tavaftan cekinenler hakkinda
inmistir. Safa ve Merve'nin de (Kur'an'da) zikri Kabe'yi tavaf emrinden sonra
gelmistir.
Buhari, Hacc 79, Umre 10,
Tefsir, Bakara 21; Muslim, Hac 260-263 (1277); Ebu Davud, Menasik 56, (3901);
Tirmizi, Tefsir, Bakara (2969); Nesai, Menasik 168, (5, 238-239); Muvatta, Hacc
129, (1, 373).
456 - Buhari ve Muslim'den gelen
bir rivayette soyle denir: "Ancak, Musluman olmazdan once Ensar ve
bunlarla birlikte Gassan, Menat icin telbiyede bulunurlar, Safa ile Merve
arasinda tavaftan cekinirlerdi. Bu davranis onlara ecdad yadigari bir adet idi.
Menat icin ihrama giren Safa ile Merve arasinda tafaf yapmazdi. Musluman olunca
bu hususta Hz. Peygamber (aleyhissalatu vesselam)'e sordular. Bunun uzerine
Cenab-i Hakk "Safa ve Merve Allah'in seairindendir..." ayetini
indirdi.
457 - Mucahid, Ibnu Abbas
(radiyallahu anhuma)'tan rivayet ettigine gore sunu anlatmistir: "Beni
Israil'de kisas vardi, fakat diyet yoktu. Cenab-i Hakk Muhammed ummetine soyle
buyurdu: "Oldurulenler hususunda size kisas farz kilinmistir. Hur hur ile,
kole kole ile, kadin kadin ile kisas edilir. Olduren, olenin kardesi tarafindan
affedilmisse, kendisine orfe uymak ve affedene guzellikle (diyet) odemek
gerekir" (bakara, 178). Buradaki "afv"dan maksad, amden
oldurmelerde kisinin diyet almayi kabul etmesidir. "Orfe uymak ve affedene
guzellikle odemek" e gelince, bundan maksad (magdur tarafin) orfe uygun
miktarda bir diyet istemesi, oburunun de bunu guzellikle odemesidir. Ayetin
devamindaki: "Bu, Rabbinizden bir hafifletme ve birrahmettir" ibaresi
de, "sizden oncekilere farz kilinanlarda olmayan bir hafifletme"
demektir, (cunku onlara diyet imkani taninmamisti). Ayetin son kismi olan
"Bundan sonra tecavuzde bulunana elim azab vardir" ibaresinden diyet
almayi kabul etmesine ragmen (kan davasi guderek) katili olduren kimse
kastedilmektedir."
Buhari, Tefsir, Bakara 2, 23;
Diyat 8; Nesai, Kasame 27, (8, 36, 37).
458 - Ata'nin anlattigina
gore, Ibnu Abbas (radiyallahu anh) su ayeti okurken dinlemistir: "Oruca
dayanamayanlar, bir duskunu doyuracak kadar fidye verir" (Bakara, 184).
Ibnu Abbas (radiyallahu anh) ayeti okuduktan sonra ilave etti: "Bu ayet,
oruc tutmaya tahammul edemeyen yasli erkek ve yasli kadin hakkinda mensuh
degildir. Onlar da her bir gunun orucu yerine bir fakir doyururlar."
Buhari, Tefsir, Bakara 25;
Nesai, Siyam 63 (4, 190-191); Ebu Davud, Savm 3, (2318), Siyam 2, (2316).
459 - Ebu Davud merhumun
bir rivayetinde su ziyade var: "Ibnu Abbas dedi ki: "Oruca
dayanamayanlar, bir duskunu doyuracak kadar fidye verir" (Bakara 184)
ayeti su demektir: "Onlardan kim orucuna mukabil bir fakiri doyuracak
kadar fidye vermek isterse fidye verir ve boylece orucunu tutmus sayilir."
Cenab-i Hakk buyurmustur: "Kim (vacib miktardan) daha fazla fidye verirse
bu kendisi icin daha hayirli olur. Orucu (yiyip de fidye vermek yerine) bizzat
tutmaniz daha hayirlidir" (Bakara 184). Sonra Cenab-i Hakk soyle buyurdu:
"Sizden kim Ramazan ayina ulasirsa orucu tutsun. Kim de hasta olur veya
yolcu bulunursa yedigi miktarda baska gunlerde oruc tutar."
Ebu Davud, Savm 2(2316).
460 - Yine Ebu Davud'un bir
baska rivayetinde soyle denmektedir: "(Ramazan'da orucu yiyip, fidye
odemeye ruhsat veren ayet) hamile ve emzikli kadinlar icin sabittir, mensuh
degildir."
Nesai'de rivayet soyledir:
"Orucu tutmaya dayanamayanlar orucu kendilerine (tahammul edilmez) bir
mesakkat addedenler icin bir yoksula yetecek kadar fidye gerekir. Ayetin
"Kim de hayir dusunerek (bir fakire yetecek miktardan fazlasini)
verirse" hukmu mensuh degildir, bu onun icin daha hayirlidir. (Fidye
vermektense) oruc tutmaniz daha hayirlidir. Ayetteki ruhsat, oruca takat
getiremeyen veya sifasiz hastaliga yakalananlar icindir."
Nesai, Siyam 63, (4,
190-191).
Kütüb-i Sitte, İslam dininin en önemli iki kaynağından biri niteliğindeki sünnet
malzemesini meydana getiren ve en sahih (güvenilir) hadislerden oluşan altı
hadis kitabına verilen genel isimdir. Söz konusu bu altı kitap Kur’ân-ı
Kerim’den sonra en sahih kitaplar olarak kabul edilen Buharî ile Müslim’in
Câmiu’s-Sahîh adlı eserleri ile Ebû Davud, Tirmizî, Nesai ve İbn
Mace’nin sünen türündeki eserlerinden ibarettir.Kütüb-i Sitte, Arapça
“kitaplar” manasına gelen “kütüb” kelimesiyle “altı” manasına gelen “sitte”
kelimesinden meydana gelmiş bir tabir olup, “altı kitap” anlamındadır.
.
